دو ماهنامه همای سلامت
سال پنجم شماره 1 (پیاپی 24، فروردین و اردیبهشت 1387)

مراسم روز جهانی بهداشت با حضور وزرای بهداشت درمان و آموزش پزشکی، صنایع و معادن، وزیر کشور، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران در سالن همایش های رازی برگزار شد.
• برنامه های وزارت بهداشت در سال 87 وزیر بهداشت در مورد اولویت ها و برنامه های وزارت بهداشت در سال 87 گفت: ارتقای انجام امور جاری مانند اجرای خدمات بهداشتی و درمانی و فعالیتهای آموزشی و افزایش شتاب اجرای طرح پزشک خانواده در شهرها، حمایت از بیماران در معرض خطر اقتصادی، با گستردگی بیشتری دنبال می شود. وی افزود: گسترده تر شدن امکانات مورد نیاز وزارت بهداشت و نظام سلامت برنامه دیگر امسال است. وی اضافه کرد: بنا نداریم که پزشک خانواده را در شهرها از طریق گسترده تر کردن سیستم دولتی اجرا کنیم، پزشک خانواده در شهرها از طریق بخش خصوصی اجرا خواهد شد و ما در وزارت بهداشت وظیفه تدوین بسته خدمتی پزشکان خانواده و نظارت و پایش را به عهده خواهیم داشت...

ارزشیابی سیستم مدیریت خدمات بهداشتی درمانی در حوادث غیرمترقبه از مهمترین عملکرد مدیران است. ولی بیشتر مدیران خدمات بهداشتی درمانی براین عقیده هستند که نظارت و ارزشیابی باید در چنین سیستمی به صورت خودمدار، یا تاکید بر هر دو جنبه کمیت و کیفیت انجام شود. نظارت عبارت است از ارزیابی پیوسته برنامه ها و فعالیت ها به منظور اعمال اصلاحات لازم در آنها، اما ارزشیابی بیشتر به ارزیابی پایانی، میان دوره یا سایر ارزیابی های طولانی مدت مربوط می شود.
مدیریت خدمات بهداشتی درمانی در رویارویی با حوادث غیرمترقبه در بیمارستان باید بداند خدمات بیمارستانی، پزشکی، پرستاری، آزمایشگاه، داروخانه، رادیولوژی و خدمات ایمنی و پشتیبانی چگونه اداره می شوند؟
بیمارستان یک سازمان اجتماعی پیچیده است و مدیر باید در حوادث غیرمترقبه نیازهای اساسی را در مناطق حساس بیمارستان حس نماید و به هنگام نیاز، اطلاعات ضروری را کسب نماید و از همه مهمتر در چنین شرایطی با همکاری کمیته مدیریت بحران در بیمارستان و گروه ارزشیاب باید موارد زیر را برای رسیدن به اهداف فوق دقیقا بررسی نماید:•ارزشیابی محیط بیمارستانی از نظر ساختار سازمانی•امداد و درمان فوری•پذیرش مجروحان•رسیدگی به کلیه موارد پزشکی•نگرش به دامنه بعد قدرت بلایا از نظر امدادرسانی•تحلیل بیماران•ارتباطات •خط مشی•برنامه ریزی در بخش ها•محل استقرار بخش ها

ارتقای مستمر کیفیت یک دیدگاه فلسفی مدیریتی جامع می باشد که بر سه محور پاسخ به نیازها و انتظارات مشتری ها، تمرکز روی فرآیند های ارائه خدمات و ارتقای مستمر کیفیت بنا نهاده شده است. تمامی مدیرانی که با فلسفه مدیریت جامع کیفیت آشنایی دارند و در سازمان خود این فلسفه را با ابزار ارتقای فرآیندها به اجرا در آورده اند می دانند که اجرای این فلسفه با مشکلات فراوانی همراه است و بدیهی است شناخت موانع پیاده سازی مدیریت جامع کیفیت یکی از ابزار مهم برای اجرای این فلسفه مدیریتی می باشد. هدف اصلی در این پژوهش، شناخت عواملی است که مانع پیاده سازی مدیریت جامع کیفیت در دو بیمارستان شهر سنندج در سال 1385 شده وارائه راهکارهای منطقی جهت مقابله با این موانع است. روش پژوهش توصیفی پیمایشی از شاخه میدانی بوده و ابزار گرد آوری داده ها پرسشنامه ای شامل 52 سوال در 7 بعد مختلف بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که عواملی چون عدم اعتقاد و باور قلبی مدیریت ارشد، جابجایی وتغییر مدیران ارشد، عدم نگرش مشتری محوری در کار ارتقاء، عدم مشارکت فعال ساز مدیران در روند کار تیم ارتقاء و انجام ارتقاء بر روی فرآیندهایی که در سازمان کلیدی نیستند از جمله اولویت های بیان شده به عنوان موانع پیاده سازی مدیریت جامع کیفیت هستند که می بایست راهکارهایی همانند نهادینه نمودن مدیریت جامع کیفیت در مدیران ارشد، جابجایی مدیران با فواصل طولانی تر، آموزش مدیران ارشد سازمان و توجه به نظریات مشتریان خارجی را جهت رفع این موانع و نهادینه سازی مدیریت جامع کیفیت به کار برد.

اهمیت بهره وری برای هر شخص در هر سازمانی غیر قابل انکار است. در این خصوص افزایش بهره وری در سازمانها به نسبت زیادی به عملکرد و تعهد انجام کار مدیران و کارکنان بستگی دارد و هر کدام مسئولیتی ویژه دارند. توجه به نقش فشارهای عصبی و روانی و تاثیر آن بر عملکرد، امری مهم و اساسی است واقدام درخصوص شناسایی عوامل ایجاد کننده فشارهای مذکور به منظور ارائه راهکار، لازم و ضروری می باشد. لذا این موضوع انگیزه ای برای انتخاب تحقیق مورد بررسی در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کاشان جهت بررسی علل و عوامل ایجاد کننده فشارهای عصبی و روانی و تاثیر آن بر عملکر د کارکنان دانشگاه در سال 1383 گردید.
این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته و برای تقویت هرچه بهتر مفاد پرسشنامه مورد بررسی، با مراجعه به واحدهای مختلف دانشگاه و انجام مصاحبه با مسئولین، مطالعات مقدماتی پیرامون پرسشنامه انجام شد. برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از یک پرسشنامه 28 سوالی به صورت بسته و پاسخ بر اساس مقیاس لیکرت استفاده شده است. بر اساس لیست استخراج شده مدیریت امور اداری دانشگاه، تعداد کارکنانی که نمونه مورد بررسی ما را تشکیل دادند 150 نفر بودند که پرسشنامه ها برای آنها ارسال و پس از جمع آوری پرسشنامه های تکمیل شده، داده ها استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و جداول آن ترسیم گردید. بر اساس نتایج حاصله، مهمترین عوامل ایجاد کننده فشارهای عصبی و روانی شامل نحوه برخورد مدیران با کارکنان، عدم پرداخت به موقع حقوق و مزایا، تعدد وظایف شغلی، ناکامی شغلی، تنبیه، امنیت شغلی، تصمیم گیری، موقعیتهای جدید شغلی و شرایط کاری می باشد و 59% کارکنان اثر فشارهای عصبی و روانی را بر عملکرد خود "خیلی زیاد " یا " زیاد" دانسته اند. لذا می توان نتیجه گیری نمود که کارکنان مورد بررسی دید و نگرش مثبتی در امر تاثیرفشارهای عصبی و روانی بر عملکرد خود دارند. بنابراین با توجه به این نگرش مثبت می توان با برنامه ریزی درست و صحیح در جهت کاهش فشارهای عصبی و روانی در جهت ارتقاء و بالابردن توانمندی و قابلیتهای کارکنان و ارتقای عملکرد آنان اقدام نمودو از آنجا که مهمترین عامل ایجاد کننده فشارهای عصبی و روانی، نحوه برخورد مدیران با کارکنان می باشد، ضروری است آموزش مدیران به ویژه در زمینه سبک های رهبری در دستور کار قرار گیرد.

به طور کلی مدیریت اثر بخش برای بقا، فعالیت های خود را با زمان و تحولات آن به طور اقتضایی هماهنگ کرده و سعی در توجیه منابع انسانی خود برای پذیرش تحولات سازمانی و رفتارهای جدید دارد. در این راستا ناگزیر از جمع آوری داده ها، طبقه بندی و تجزیه وتحلیل اطلاعات ضروری در جهت آسیب شناسی منظم سازمان به منظور شناسایی و اولویت بندی مسائل و در نهایت برنامه ریزی و طراحی مداخلات مؤثر برای بهبود و بازسازی سازمان و جلب مشارکت عوامل تغییر به قصد انجام اصلاحات می باشد که در نظام سلامت، بهره گیری از روش های اپیدمیولوژیکی به عنوان یک ابزار کاربردی و مؤثر در این زمینه مطرح است.
این مقاله یک بررسی مروری است که با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و بررسی و مرور منابع اینترنتی به قصد نشان دادن کاربرد روش های اپیدمیولوژیک در اصلاحات نظام سلامت تدوین شده است. به دلیل ضرورت جمع آوری، طبقه بندی و آنالیز اطلاعات پایه در خصوص مسائل مرتبط با سلامت و بیماری در راستای حفظ و ارتقای سلامتی که رسالت اصلی نظام های ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی می باشد و استفاده از آنها در رفورم های این گونه نظام ها، بررسی نحوه استفاده از مطالعات اپیدمیولوژیک در این زمینه ضروری به نظر می رسد.
انجام تغییرات در نظام های اداری در جهت بهبود و کارآیی اثر بخشی از مدتها قبل مورد توجه دولت ها بوده و اصلاح نظام سلامت نیز به عنوان یکی از پیچیده ترین و مشکل ترین این رفورمها به قصد اعمال تغییرات پایدار و هدفمند برای افزایش کارآیی، برابری و اثربخشی در بخش بهداشت مطرح است. آسیب شناسی منظم و شناسایی و اولویت بندی مسائل سازمانی از اولین و اساسی ترین قدم ها در این رابطه محسوب می شود که استفاده از روش های اپیدمیولوژیکی به عنوان یکی از نیرومندترین ابزارها در این زمینه شناخته شده است و در اصلاحات بخش سلامت بسیاری از کشور ها مورد استفاده قرار گرفته است.
استفاده از روش های اپیدمیولوژیک منجر به شناسایی الگوی سلامت و بیماری جمعیت ها و گروه ها و عوامل محیطی، رفتاری و اجتماعی دیگر که بر بهداشت اثر می گذارند شده و سنجش های عینی تاثیر نهایی اقدامات گوناگون را ارائه نموده و در نهایت از طریق نظارت و ارزشیابی خدمات بهداشتی درمانی، راهکارهای اصلاحی لازم را برای بازنگری و اصلاح نظام سلامت ارائه می کند و به عنوان یکی از اساسی ترین و نیرومندترین ابزارهای کاربردی در این زمینه مطرح است.

- در انجام کارها روی شیوه ای خاص تاکید نکنید. شاید کسی بتواند از مسیر کوتاه تر و بهتری شما را به مقصد برساند.
2- توجه داشته باشید دانش و تجربه، هیچ کدام به تنهایی رهگشا نیستند، مثل اکسیژن و نیتروژن که از ترکیب معینی از آنها هوای تنفسی ما تامین می شود و می توان با آمیختن دانش و تجربه، راهکارهای حیاتی و استثنایی خلق کرد.
3- از هر فرصتی برای استخدام و به کارگیری افراد برجسته استفاده کنید.
4- به خاطر داشته باشید رعایت استانداردهای محیط کار در کارآیی کارمندان مؤثر است.
5- با فرق گذاشتن بیهوده بین افراد گروه، انگیزه کاری آنها را از بین نبرید.
6- از مشورت و نظرخواهی با نیروی جوان ابایی نداشته باشید.
7- با رفتارهای ضد و نقیض، اعتماد زیردستان را از خود سلب نکنید.
8- در به وجود آوردن فضای رقابتی سالم، کوشا باشید.

پس از انجام آزمایشات بالینی که توسط گروه تحقیقاتی ضد انعقادکننده های خوراکی در بلژیک (BI SOAT) صورت پذیرفت بهبود کیفی قابل توجهی در چهار گروه پزشکان عمومی (که به طور تصادفی انتخاب شده بودند) مشاهده شد. اقدامات انجام شده برای بهبود کیفیت شامل آموزشهای چندگانه (با بازخورد و بدون بازخورد) در بکارگیری ضریب تصحیح بین المللی (INR) و کمک گرفتن از برنامه های کامپیوتری بوده و بهبود کیفیINR بر حسب مبنای عملی فرض شده در چهارگروه مشابه یکدیگر بود. مقصود این بررسی عبارت بود از محاسبه فاکتور "مقرون به صرفگی اقتصادی" و تاثیرگذاری آن بر اقدامات مربوط به بهبود کیفیت نسبت به روش های رایج درمانی.
به منظور تعیین هزینه های عمومی ماهانه هر بیمار در گروه های مختلف از روش" هزینه سنجی از طریق پرسشنامه" استفاده شد. پس از انجامBISOAT اطلاعات مربوط به بهسازی این اقدامات جمع آوری شد. مقرون به صرفگی این گونه تعریف شد: هزینه روزهای اضافی در نیمی از دامنه INRهزینه کلی آموزش چند بعدی برای تحقیق حدود 49997 یورو تخمین زده شد. هزینه های ماهانه برای هر یک از اقدامات انجام شده برای هر بیمار بین 37 تا 54 یورو بوده است. استفاده همزمان از برنامهcoagucheck و آموزشهای چندگانه و آموزشهای چند بعدی با کاهش هزینه خالص و بهبود کیفیت همراه بوده است که به همین علت درمانهای معمولی را تحت الشعاع خود قرار داده است. تجزیه و تحلیل میزان اثرپذیری، نشانگر بهبود هزینه ها در زمان بیشتر بوده است هر چند برنامه دارای حجم بیشتری شده بود. اجرای آموزش چند بعدی همزمان با بکارگیری برنامهcoagucheck الگویی است مقرون به صرفه از مدیریت داروهای خوراکی ضد انعقاد در پزشکی عمومی.
واژه های کلیدی:

پس از انجام آزمایشات بالینی که توسط گروه تحقیقاتی ضد انعقادکننده های خوراکی در بلژیک (BI SOAT) صورت پذیرفت بهبود کیفی قابل توجهی در چهار گروه پزشکان عمومی (که به طور تصادفی انتخاب شده بودند) مشاهده شد. اقدامات انجام شده برای بهبود کیفیت شامل آموزشهای چندگانه (با بازخورد و بدون بازخورد) در بکارگیری ضریب تصحیح بین المللی (INR) و کمک گرفتن از برنامه های کامپیوتری بوده و بهبود کیفیINR بر حسب مبنای عملی فرض شده در چهارگروه مشابه یکدیگر بود. مقصود این بررسی عبارت بود از محاسبه فاکتور "مقرون به صرفگی اقتصادی" و تاثیرگذاری آن بر اقدامات مربوط به بهبود کیفیت نسبت به روش های رایج درمانی.
به منظور تعیین هزینه های عمومی ماهانه هر بیمار در گروه های مختلف از روش" هزینه سنجی از طریق پرسشنامه" استفاده شد. پس از انجامBISOAT اطلاعات مربوط به بهسازی این اقدامات جمع آوری شد. مقرون به صرفگی این گونه تعریف شد: هزینه روزهای اضافی در نیمی از دامنه INRهزینه کلی آموزش چند بعدی برای تحقیق حدود 49997 یورو تخمین زده شد. هزینه های ماهانه برای هر یک از اقدامات انجام شده برای هر بیمار بین 37 تا 54 یورو بوده است. استفاده همزمان از برنامهcoagucheck و آموزشهای چندگانه و آموزشهای چند بعدی با کاهش هزینه خالص و بهبود کیفیت همراه بوده است که به همین علت درمانهای معمولی را تحت الشعاع خود قرار داده است. تجزیه و تحلیل میزان اثرپذیری، نشانگر بهبود هزینه ها در زمان بیشتر بوده است هر چند برنامه دارای حجم بیشتری شده بود. اجرای آموزش چند بعدی همزمان با بکارگیری برنامهcoagucheck الگویی است مقرون به صرفه از مدیریت داروهای خوراکی ضد انعقاد در پزشکی عمومی.

نگرانی عمومی درباره احتمال استفاده و سو‍ء استفاده غیرقانونی از اطلاعات فردی ذخیره شده در پایگاه های اطلاعاتی الکترونیک موضوع جدیدی نیست. اما نظرسنجی اطلاعات بهداشتی خصوصی که لوئیس هریس و همکارانش اجرای آن را برای اکوئیفکس (تامین کننده خدمات اطلاعاتی) بر عهده گرفتند، حاکی از آن است که مجموعه اصلاحیه مراقبت های بهداشتی پیشنهادی رئیس جمهوری (بیل کلینتن) مسائل تازه بسیاری را درباره زندگی خصوصی و محرمانه بودن آن پدید آورده است. این طرح پیشنهادهایی از جمله ادغام اطلاعات پزشکی فردی تمام شهروندان ایالات متحده در یک پایگاه اطلاعاتی پزشکی ملی فراگیر را ارائه می دهد. هر چند ادغام چنین اطلاعاتی می تواند به مدیریت و نگهداری سوابق پزشکی فردی سرعت ببخشد، امکان سوء استفاده از این اطلاعات را نیز از سوی افرادی که آنها را کنترل و به آنها دسترسی دارند، باز می گذارد.
651 مدیر خصوصی و دولتی در بخش مراقبت بهداشت و 1000 تن از عموم مردم در این نظرسنجی شرکت کرده بودند. جان ای فورد، معاون خدمات عمومی شرکتی اکوئیفکس می گوید، "عموم مردم از اینکه چگونه اطلاعات پزشکی آنان مورد استفاده قرار خواهد گرفت بسیار نگران هستند." در حقیقت، نظرسنجی انجام شده نشان می دهد 83 درصد از مردم بر این باورند که بسیار مهم است آنانی که به سوابق پزشکی فردی دسترسی دارند به خط مشی های جامع زندگی خصوصی افراد و محرمانه بودن آن وفادار بمانند.
هرچند مسائل مربوط به زندگی خصوصی در درجه اول اهمیت است، به خود کامپیوترها به عنوان کاتالیزورهای سوء استفاده از اطلاعات نگاه نمی شود. نتایج نشان می دهد که بیش از 70 درصد از مردم نگران استفاده صحیح از کامپیوترها در موارد روزمره پزشکی نیستند. در پایان، بنا بر اظهارات فورد، این چگونگی استفاده از فناوری است که در نهایت بر باور عموم حاکم می گردد. فورد می گوید، "خود فناوری بی طرف است."

مراقبت بهداشت، چه کنار تخت بیمار انجام گیرد چه از اتاق هیئت مدیره اداره شود، مسلما متمرکزترین صنعت اطلاعاتی در دنیا است. درست بر عکس، مدیریت اطلاعات در درمانگاه های ما اغلب شامل این مراحل است: منشی پذیرش یک گاری دستی پر از پرونده های کاغذی پاره را هل داده، منتظر آسانسور است. این سناریو در نظامهای اطلاعاتی بسیاری از سازمان های مراقبت بهداشت نامعمول نیست. به رغم میلیون ها دلار سرمایه گذاری شده، فناوری اطلاعات در مراقبت بهداشت به طور کل امری بدوی است.
بازدهی های مایوس کنندهدر ایالات متحده، مراقبت بهداشت در بهره گیری از فناوری اطلاعات 40 سال از سایر صنایع عقب تر است. بیشتر سازمان های مراقبت بهداشت نیاز رسیدن به عصر اطلاعات را درک کرده، بسیاری از آنها همان طور که در تلاش هستند، به زحمت با منحنی های آموزشی پرهزینه دست و پنجه نرم می کنند. در عین حال، نومیدی در فناوری اطلاعات هم اینک آشکار است. شکست های مالی هنگفت در برخی از سازمان های مراقبت بهداشت که در گذشته بزرگ ترین و مشهورترین بودند دست کم تا حدی به شکست های فناوری اطلاعات نسبت داده می شود (برنامه بهداشت آکسفورد به طور بارز مثالی مستند است از اینکه چگونه مشکلات فناوری اطلاعات آنان را به دردسر بسیار انداخت). مدارک معتبر چندانی موجود نیست تا ثابت کند پیشرفت های قابل رؤیت در درمان بالینی یا بازدهی حاصل فناوری اطلاعات است. بیماران و پزشکان، در کل، هنوز مزایای سیستم های اطلاعاتی پزشکی کاربرپسند را حس نمی کنند.
جالب این که، فناوری اطلاعات در مراقبت بهداشت شاید مسیری را طی می کند که سایر صنایع نیز تجربه کردند. اشتیاق اولیه برای فناوری اطلاعات هزینه ای هنگفت را طلب نمود، که در بسیاری از موارد بازتابی نومیدکننده داشت و تنها کمی بعد بود که ناگهان وارد مرحله بازدهی مستمر شد. توضیحات مربوط به این الگو اغلب به مضمونی بازمی گردد که بارها و بارها در طراحی دوباره کتاب ها تکرار گردیده است. سازمان ها اغلب بر ابزار متمرکز شده، فراموش می کنند در ابتدا فرآیند را بررسی نمایند. فناوری اطلاعات تنها یک ابزار است و هنگامی که در بطن فرآیندی در حال اجرا، پیاده می شود ممکن است به دردسرهای بیشتر بیانجامد تا اینکه سودمند واقع شود. طرح های فناوری اطلاعات اگر به درستی درک نشوند، تنها ممکن است به کارهایی سرعت ببخشند که باید در مرحله اول حذف و دوباره طراحی شوند

سازمان جهانی بهداشت در راستای سیاستهای خود معمولا اقدام به بررسی مسائل محیطی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مناطق مختلف جهان نموده و حاصل تجربیات و یافته های خود را به صورت کلی و به عنوان نسخه ای عملی در قالب کتاب، جزوه و یا دستورالعمل تدوین و در اختیار سیاستگذاران و متولیان بهداشت و درمان مناطق مختلف دنیا قرار می دهد. در این بخش به معرفی کتاب کوچکی از تولیدات این سازمان می پردازیم که به نظر می رسد گرچه چند سال از تولید آن گذشته است ولیکن در کشور ما توجه به نکاتی که دراین کتابچه آمده بسیار حایز اهمیت و کلیدی مهم برای ارتقای وضعیت بهداشت و درمان می باشد. به این مقدمات که در ابتدای کتاب آمده است توجه کنید: